Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ikinci kalkınma planı olan 2024-2028 periyodunu kapsayan 12. Kalkınma Planı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayının akabinde TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, 12. Kalkınma Planı ile ilgili TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde bir sunum yaparken Cumhurbaşkanı Erdoğan, toplumsal medya hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, beş yıllık kalkınma planının “nitelikli insan, güçlü aile, sağlıklı toplum; istikrarlı büyüme, güçlü iktisat; yeşil ve dijital dönüşümle rekabetçi üretim, afetlere dirençli hayat alanları, sürdürülebilir etraf ve adaleti temel alan demokratik uygun yönetişim” olmak üzere beş ana eksenden oluştuğunu belirtti.
12. Kalkınma Planı’na nazaran, 2028’de Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’nın (GSYH) 2 trilyon 820 milyar liraya, kişi başına gelirin 17 bin 554 dolara yükseltilmesi, enflasyonun yüzde 4,7’ye, işsizliğin yüzde 7,5’e indirilmesi hedefleniyor. Plan devri boyunca 5 milyon ek istihdam maksadı de kelam konusu.
Peki hazırlanan kalkınma planı gerçekçi mi, planın içeriği ücretliler ve emekliler açısından ne tabir ediyor?
“Kamu mali istikrarları olumsuz etkilendi”
Planda emekli aylıklarına ait düzenlemelerin 2019-2022 ortasında kamu mali istikrarlarını olumsuz etkileyen etmenler ortasında olduğu belirtilirken, emeklilikte aylık bağlama sisteminin değiştirileceğinin sinyali veriliyor. Buna nazaran emekli olmak için gerekli olan prim gün sayısı artırılabilir.
Diğer yandan planda iş gücünün esnekleştirilmesine yönelik adımlar da dikkat çekiyor. Toplumsal güvenlik mevzuatının “yeni nesil” esnek çalışma modellerine uyumlu hale getirileceği vurgulanıyor. Kamuda esnek çalışma, akademisyenler için proje bazlı esnek çalışma, tasarlanan uygulamalar ortasında.
İktisatçılara nazaran kalkınma planının fiyatlı ve emekli kesim açısından olumlu bir yanı yok.
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Dr. Özgür Müftüoğlu’na nazaran hazırlanan kalkınma planı, hükümetin emekliliği bir toplumsal güvenlik ve gelir düzeneği olmaktan çıkarmaya niyetli olduğunu gösteriyor. Son Orta Vadeli Program’da da bunun işaretlerinin görüldüğünü söz eden Müftüoğlu, “Seçim sonrasında atılan adımlar, AKP’nin IMF, Dünya Bankası raporlarında sıklıkla talep edilen neoliberal yapısal ahenk siyasetlerini Türkiye’ye adapte etmekte kararlı olduğunu gösteriyor” diyor.
“Daha çok istihdamda kalmaya teşvik”
Planda, emeklilikte aylık bağlama sisteminin “kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik edecek ve mali yük getirmeyecek şekilde” tekrar düzenleneceğine işaret ediliyor. Öteki yandan “Sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliğinin sağlanması emeliyle emeklilik kriterlerinin belirlenmesinde doğuşta beklenen ömür mühleti artışı ile uyumlu otomatik ayarlama sistemlerine ilişkin çalışmalar yapılacaktır” deniliyor.
Müftüoğlu, buradaki temel niyetin aslında ucuz iş gücü olduğu görüşünde: “Deniyor ki, beşerler nasılsa emekli maaşımız var diye çalışmaktan uzaklaşmasın. O yüzden emekli maaşları çok düşük olsun, insanların hayatını karşılamaktan uzak olsun ve hasebiyle da beşerler çalışmaya devam etmek zorunda kalsınlar.”
Plana nazaran Ferdi Emeklilik Sistemi (BES) daha cazip hale getirilerek fon meblağı ve iştirakçi sayısı artırılacak, Otomatik İştirak Sistemi’nin patron katkısını da içeren ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacak.
“Sermayeye kaynak aktarılacak”
Müftüoğlu’na nazaran hükümet bu adımıyla hem emek piyasasında maliyetleri düşürmeyi hem de emeklilik fonları üzerinden finans piyasasını canlandırmayı, yani sermayeye buradan bir kaynak aktarmayı hedefliyor.
Tamamlayıcı sıhhat sigortalarında olduğu üzere ‘kamusal emeklilik sistemi olsa bile siz bununla geçinemezsiniz’ denilerek çalışanların özel emeklilik şirketlerine yönlendirildiğini tabir eden Müftüoğlu, “Emeklilik teminatının ortadan kalkması, insanları çok uzun yıllar boyunca en berbat şartlarda çalışmaya razı etmek demek. Bu sistem Şili’de uygulandı. Daha sonra kimi neoliberal siyasetler çerçevesinde öteki ülkelerde de uygulandı ve uygulandığı ülkelerde büyük ölçüde emeklilik sistemi çöktü” diye ekliyor.
“Sadece emeklileri ilgilendirmiyor”
Emekliliğin bir yaşlılık sigortası ve personel sınıfının çok büyük uğraşlarla elde etmiş olduğu bir hak olduğunu vurgulayan Müftüoğlu, bu adımların yalnızca bugünkü emeklileri ilgilendirmediğini, Türkiye’de çalışma hayatına girecek olan herkesi ilgilendiren bir durum olduğunu söylüyor.
Emeklilerin zati açlık hududunun altında fiyatlar aldığını, planlanan düzenlemelerle de daha düşük fiyatlarla daha uzun müddetli çalışmanın yolunun açılacağını tabir eden Müftüoğlu, bunun çalışan genç nüfusu da olumsuz etkileyeceğini anlatıyor: “Ailem beni birkaç ay daha yönetim eder, tahminen biraz daha yeterli bir iş bulurum demek mümkün olmayacak. Gençler de karşılarına çıkan birinci işte çok makûs de olsa çalışmak zorunda kalacaklar. Hasebiyle emek piyasası için muhakkak sömürü çok daha ağır olacak.”
“Esnek çalışma Türkiye’ye uygun değil”
İş gücü piyasasının teminatlı esnekleştirilmesine yönelik atılması planlanan adımlara ait ise Müftüoğlu, Türkiye’de bunun bir fonksiyonu olmayacağı görüşünde: “Almanya’ya ya da Avrupa’da öteki ülkelere baktığınız vakit beşerler saatlik fiyatlar yüksek olduğundan mesela haftada 20 saat çalışmaya ömrünü sürdürebiliyor. Türkiye’de beşerler zati 50-60 saat çalışıyor, açlık hududunun altında para alıyorlar. Açlık hududu kadar taban fiyatın olmadığı bir yerde, çalışanların çok büyük bir kısmının minimum fiyatla geçindiği bir yerde beşerler daha az çalıştırılarak garantili olsa ne olur olmasa ne olur aslında karnı aç.”
DW Türkçe’ye konuşan iktisatçı Prof. Dr. Oğuz Oyan da hazırlanan kalkınma planında çok dengeli olmayan birtakım maksatların olduğu, ücretliler açısından ise olumlu beklentilere yer olmadığı görüşünde.
“Geniş kısımlar bedel ödeyecek”
Planda 2024’te enflasyonla çok sert bir uğraşın başlayacağının görüldüğünü, bu bağlamda kamu tüketiminde ve özel tüketimde önemli azalışların öngörüldüğünü söz eden Oyan, “2026 için yüzde 8,5 idi, artık 2028 için yüzde 4 7’lik bir enflasyon amacı var. Şayet bu gayeler nitekim gözetilecekse, bu maksada varmak için çok uğraş sarf edilecekse bunun manası geniş kesitlere çok büyük bedeller ödetileceğidir” diyor.
Oyan, “Keza öbür bakımlardan da toplumsal güvenlik sistemi olsun, toplumsal yardımlar sıkıntısı olsun, vergi sisteminin emek lehine dönüştürülmesi olsun, kamu harcamalarının daha emek taraflı harcanması bakımından olsun, bütçedeki işçi ödeneklerinin oransal olarak artması bakımından olsun, işçi kısımlar için hiçbir şey vaat etmeyen 2028 öngörüsü var” diye ekliyor.
Planda toplumsal güvenlik sistemine ait birbirine büsbütün zıt olan “güvenceli esneklik” üzere kimi tuzaklar olduğuna işaret eden Oyan, başka yandan, doğuşta beklenen ömür mühleti artarsa biz buna uyumlu bir otomatik ayarlama sistemi getirebiliriz dendiğini, bunun da birtakım yeni yükler mi getirilecek sorusunu beraberinde getirdiğini söylüyor. Oyan, “Emeklilik kriterlerinin belirlenmesinde şu olabilir. Bağlanan emeklilik maaşlarında azaltma olur. Madem ki hayat müddeti uzuyor, bir elli yıl boyunca emekli maaşı veremem, daha düşük oranlardan veririm, denilebilir” diye konuşuyor.
Prim ödeme gün sayısının da artırılabileceğine dikkat çeken Oyan, bireylerin istihdamda daha fazla kalmasının hedeflendiğini, önemli manada bir sıkılaşmanın kelam konusu olacağının anlaşıldığını belirtiyor.
Plandaki tutarsızlıklar
Plandaki tutarsızlıklara da dikkat çeken Oyan, Orta Vadeli Program’da 2026 için kişi başına düşen ulusal gelirin 14 bin 855 dolar olarak öngörüldüğünü, kalkınma planında ise 2018 için 17 bin 554 dolarlık bir maksat olduğunu belirterek bu sayıların bir hesaplamaya dayalı olarak verilmediği görüşünde.
Normal kurallarda beş yıllık bir kalkınma planında her yıl için bir planlamanın, gaye ve öngörülerin olması gerektiğine işaret eden Oyan, açıklanan planda 2024-2027 için bir planlama olmadığını, planın destek gösterdiği Orta Vadeli Program’ın da 2014-2026 yıllarını kapsadığını hasebiyle mevcut planda 2027 yılıyla ilgili hiçbir öngörü ve amacın yer almadığını aktarıyor: “2027 güya yaşanmadan üzerinden atlanacak üzere. Seneye 2025-2027 periyodu Orta Vadeli Program çıkınca 2027’ye ait kimi iddiaları görmüş olacağız. Yani bu nitekim planlama anlayışı olarak yerlerde sürünen bir anlayış olarak tanımlanabilir.”
Planda ayrıyeten beş yıllık periyotta her yıl için yüzde 5 büyüme öngörüldüğünü, lakin Türkiye büyümesini dış kaynaklarla finanse eden bir iktisat olmasına karşın 2028 cari açık gayesinin 2,8 milyar dolar olduğunu söyleyen Oyan, “Şu anda yıllık 55 milyar dolardan fazla cari açığımız var. Bir yandan büyürken başka yandan daha az dış kaynak kullanmak nasıl mümkün olacak? Yurtiçi tasarruflar da bunu karşılayacak seviyede değil. Bu çok büyük bir tutarsızlık” diyor.
The post 12. Kalkınma Planı: Çalışan ve emekliyi ne bekliyor? first appeared on Teknonetd - Tarafsız Güncel Haber Sitesi.
